اسماعیل سرباز بروجردی ( بزرگان لر )

اسماعیل سرباز بروجردی

 (وفات 1289 ق)، ادیب و شاعر، متخلص به سرباز. اصلش از خرم‏آباد فیلى بود. به مناسبت آن که در بروجرد تولد و تمکن یافت به بروجردى مشهور شد و چون در فوج نظام صاحب منصب بوده، تخلص سرباز را براى خود برگزید. در انواع شعر دست داشت و دیوانى در مراثى به نام «اسرار الشهاده» از او بازمانده که دو مرتبه در تبریز چاپ شده است، «دیوان» اشعارش قریب پنج هزار بیت است.

محمود میرزا قا جار می گوید :

" سرباز نامش اسماعیل خان بود و از طائفه ی کاکاوند . در غزل سرایی دستی دارد و سعی نماید که از متوسطان باشد .مشارالیه در درگاه نواب محمد قاسم میرزا بمنصب تخلص خود ممتاز و سرهنگ سرباز است ."

از اوست این غزل :

آهوی چشم تو نازم که چو نخجیر کند

شیر را گیرد و در زلف تو زنجیر کند

تکیه بر گوشه ی ابرو زده چشمت آری

ترک چون مست شود تکیه به شمشیر کند

خان بابا مشار در موءلفین کتب خود می نویسد :

" اسماعیل خان متخلص به سرباز بروجردی شاعری در حد متوسط بوده و غالبا بتضمین غزلیات در مراثی می سرود . تالیف او دیوان اسرار الشهاده می باشد که در سال ( ۱۲۸۴ و ۱۲۷۷ قمری ) در تبریز و در سال ( ۱۳۱۹ ) در بمبئی چاپ شده است .

مرحوم آقا بزرگ در الذریعه می نویسد :

" نسخه ایی از دیوان میرزا اسماعیل خان سرباز را در کتابخانه ی سید محمد علی سبزواری دیدم که در سال ( ۱۲۶۰ ه.ق. ) بود و در عصر ناظم در بروجرد نوشته و چا پ شده است ."اسماعیل خان سرباز بروجردی رباعی بطرز بابا طاهر

هم سروده است . از اوست :

شو از غم سوگواری پیش دیرم

می ماتم بجام از شیشه دیرم

بیاد قامت رعنای اکبر

مه آن دارم که در خون ریشه دیرم

از قصیده های اوست :

ماه من پرده گر بر اندازد

جلوه از مهر انور اندازد

زلف را چون به رخ برافشاند

به سمن سنبل تر اندازد

آذر ار آذرین رخش بیند

همه بتها در آذر اندازد

آرزو بر درت کند سرباز

که به پای سگت سر اندازد

نسخه ای از دیوان سرباز در کتابخانه ی مرکزی دانشگاه تهران موجود است . این دیوان از صفحهء ۱ تا ۱۳۲ عزلیات بترتیب حروف تهجی و از صفحهء۱۳۲ تا ۱۳۹ ساقی نامه است و نزدیک به دو هزاربیت شعر در ان نوشته شده است .

آغاز آن اینطور است :

تنت گشتم ز جان شاید که گاهی

بسوی خود کنی آواز ما را

خدا را دلبرا در بوته ی غم

چنین بهر خدا مگذار ما را

* * * *

دلا جان در ره آن نازنین ده

به پای آن بکن سرباز ما را

آثاراسماعیل سرباز:

اسرار الشهاده یا دیوان مراثی